Deze site richt zich op de herinrichting Sociale Basis 2025, die naar aanleiding van de zorgakkoorden1 landelijk bezig is, waaronder in Amsterdam.
Net weer die vraag gehad: “kan je me uitleggen, wat die Sociale Basis dan is? Want ik begrijp het nog steeds niet – helemaal…”. Desbetreffende persoon was aanwezig tijdens de commissievergadering van stadsdeel Oost op dinsdag 17 oktober (2023) bij mijn inbreng. Waarna het geheel iets duidelijker werd, maar nog net niet helemaal. Voordat ik het uitleg, is mijn gedachte: ‘dit is juist de schoonheid van de Sociale Basis. Niemand weet precies wat ze is en goddank laat ze zich niet vangen in een simpele definitie’. Ik leg uit dat de Sociale Basis daar is waar mensen zich tot elkaar verhouden en waar bewoners de handschoen oppakken, omdat er een iets is dat mist. Zij is daar waar burgers activeren en gaan doen! Je kunt het eigenlijk zo gek niet bedenken of dáár is de Sociale Basis. Op alle terreinen waar vaak geen maar soms wel een politieke portefeuille aanhangt zoals; democratisering, zorg, inclusie, economie, armoede, emancipatie en sociaal-cultureel. Dus wat of waar de Sociale Basis is? Nou gewoon overal waar mensen zich tot elkaar verhouden en samen het sociaal weefsel van de samenleving vormen.
De Sociale Basis, terug van weggeweest
Zoals hierboven geschetst roept de term ‘Sociale Basis’ bij weinigen herkenning op, toch is ze overal waar in straten, buurten, wijken, dorpen en steden de vraag gesteld wordt: ‘kan ik wat voor je doen?’ Maar al is de term vrij onbekend ook kan worden vastgesteld dat ze feitelijk zo oud is als de mensheid zelf omdat we elkaar altijd hebben ondersteund, al noemen we het anders. Bijvoorbeeld toen koning Willem-Alexander tijdens de troonrede in 2013 de ‘participatiesamenleving’ introduceerde met de woorden: “(…) met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving”. Vanaf dat moment staat ze vol op de agenda en is de Sociale Basis terug van (nooit) weggeweest, waar vervolgens iets mee moest en moet gebeuren.
Wat nu dreigt is
Wat deze site beoogd is te verduidelijken wat de Sociale Basis is en daarnaast wil ze een zo compleet mogelijke informatiebron zijn over de huidige landelijke herinrichting. Wel richt deze site zich met name op Amsterdam, omdat het doel van de herinrichting namelijk versterking van het sociaal weefsel dat de Sociale Basis draagt, in Amsterdam tot een verarming dreigt te leiden doordat de gemeente zich als eigenaar opstelt en haar in een keurslijf dwingt. Dit is vooral pijnlijk omdat diezelfde gemeente in navolging van het ministerie braaf stelt: “dat de sociale basis niet van de gemeente is, maar van alle Amsterdammers. In de activiteiten die Amsterdammers met en voor elkaar willen organiseren, heeft de gemeente geen sturende, maar veel meer een ondersteunende en faciliterende rol.”2 en daar gaat iets heel erg fout. Namelijk dat er met die Amsterdammers op fundamenteel niveau nooit is besproken – wat de Sociale Basis is en wie welke verantwoordelijkheden heeft. Op fundamenteel niveau is er dus nooit een gedeelde visie of consensus ontwikkeld over wat de Sociale Basis is.
Ruim tien jaar na de troonrede komt daarmee iets omhoog dat rustig een risico genoemd kan worden, namelijk dat het eigenaarschap (zo je daar al van kunt spreken) en dus zeggenschap nergens is vastgelegd. Het betekent dat de Amsterdammers vrij machteloos staan nu de gemeente zonder noemenswaardig overleg voor hen bepaalt wat de Sociale Basis is, wie erbij horen en wie niet. Terwijl alle hier verzamelde documenten, onderzoeken en films bewoners aanwijzen als eigenaar, stelt deze site de Amsterdamse houding dan ook nadrukkelijk kritisch aan de orde.
De sociale basis is een vrij nieuw begrip dat nog volop in ontwikkeling is. Sommige gemeenten hebben er al een eigen invulling aan gegeven. Anderen zijn er nog naar op zoek. Het Gezond en Actief Leven Akkoord omschrijft het begrip als volgt: ‘De sociale basis betekent: vrij toegankelijke formele en informele activiteiten en voorzieningen gericht op het elkaar ontmoeten en ondersteunen, ontplooien en ontspannen die zorgen dat mensen kunnen samenleven en meedoen. Het versterken van de sociale basis gaat over het omzien naar elkaar in de wijken, buurten en dorpen. Maar ook over het autonoom kunnen leiden van het leven met eigen regie en een netwerk vanuit die basis.’ Bron Movisie: ‘wat is de sociale basis precies?
De Sociale Basis, die stip aan de horizon
Wat na de introductie van de participatiesamenleving in 2013 volgde was de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, WMO-2015 en Participatiewet, nu gevolgd door de zorgakkoorden; GALA, IZA, WOZO3 met als uiteindelijke stip aan de horizon een gezonde generatie in 2040. Zo is dus eerst de Sociale Basis herontdekt en blijkt het nu tijd haar te versterken, maar hoe doe je dat (ook in Amsterdam)?
Naast de suggestie; met burgers het gesprek aangaan over pijnpunten en dilemma’s, over kansen en kwalen en vooral ook over de voorwaarden om te komen tot een stevige Sociale Basis mét de mensen die haar maken, omdat er zonder hen geen Sociale Basis is, is er nog iets anders. De koning stipte aan dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving, alleen zo klassiek is die verzorgingsstaat niet. Uiteindelijk is ze pas ontstaan na 1947, Daarbij is ook het woord participatiesamenleving een contradictie, want hoe zou je geen deel (participant) kunnen zijn van de samenleving waarin je leeft? Dat is letterlijk onmogelijk.
We gaan even terug naar 1947, de 2de WO is net achter de rug en de sociaal democratie valt samen met één naam, Willem Drees. Vadertje Drees die het bezoek van de inspecteurs van het Marshallplan thuis ontvangt met een kopje thee en een droog Mariakoekje, met als mogelijk gevolg van die armoe Nederland het meeste geld oplevert per hoofd van de bevolking. Vervolgens blijkt een twaalftal jaar later onder Groningen een enorme gasbel te liggen waar Nederland van profiteert en de verzorgingsstaat verder opvoert. Ook vindt er rond diezelfde tijd een enorme verschuiving plaats in de sociale structuur van de samenleving met ontkerkelijking en ontdekking van het geseculariseerde onafhankelijke individu. Anno 2013 is die verzorgingsstaat volgens de overheid niet langer haalbaar en moeten mensen meer verantwoordelijkheid gaan nemen voor hun eigen leven en elkaar. Dat die haalbaarheid vooral een kwestie is sinds het neoliberale kapitalisme voet aan de grond kreeg, die een kleine overheid en de zelfredzaamheid van burgers voorstaat, laten we liever buiten beschouwing. Net zoals de beoogde (en mislukte) vrijstelling van dividendbelasting – een belasting voor aandeelhouders op winstuitkeringen die zij krijgen van bedrijven – met 2.2 miljard op jaarbasis die Rutte III ze graag had gegund.
- Zorgakkoord; GALA, IZA en WOZO ↩︎
- Concept beleidskader Sociale Basis Amsterdam, p.3, regel 46 ↩︎
- En Preventieakkoord, Sportakkoord II, Hervormingsagenda Jeugd, jeugdgezondheidszorg (JGZ), Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ) ↩︎
Call to Action 